Μία ημέρα μετά τη λήξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου θα ξεκινήσει, στη Βραζιλία, η 6η Σύνοδος Κορυφής των BRICS (ακρωνύμιο των χωρών: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική). H Φορταλέζα και η Μπραζίλια είναι οι πόλεις της συνάντησης που θα πραγματοποιηθεί στις 14, 15 και 16 Ιουλίου, με σκοπό τη δημιουργία μιας νέας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής με το σύνθημα: « Χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και βιώσιμες λύσεις». Σε αντίθεση με τις πρωτοβουλίες χρηματοοικονομικής περιφερειοποίησης της Ασίας και της Νότιας Αμερικής , οι χώρες των BRICS δεν αποτελούν κοινό γεωγραφικό χώρο και είναι λιγότερο πιθανό να υποστούν ταυτόχρονα πιθανή αναταραχή από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Μπορούν, έτσι, να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα των αμυντικών τους μέσων.

Ένα νομισματικό αποθεματικό ταμείο, το οποίο ονομάζεται « Αποθεματικό Ταμείο Έκτακτων Αναγκών» (Contingent Reserve Arrangement (CRA)) και μία αναπτυξιακή τράπεζα που ονομάζεται Τράπεζα των BRICS, ασκούν τα καθήκοντα του πολυμερούς μηχανισμού για τη στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών και τη χρηματοδότηση των επενδύσεων. Οι χώρες BRICS κρατούν αποστάσεις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και την Παγκόσμια Τράπεζα, θεσμούς που δημιουργήθηκαν πριν από 70 χρόνια στην τροχιά του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ. Εν μέσω κρίσης, οι δύο πρωτοβουλίες ανοίγουν χώρο χρηματοοικονομικής συνεργασίας απέναντι στην αστάθεια του δολαρίου, καθώς και σε εναλλακτικές λύσεις χρηματοδότησης των χωρών που βρίσκονται σε κρίση, χωρίς την επιβολή όρων και προϋποθέσεων μέσω προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής και οικονομικής αναδιάρθρωσης .

Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας έχει καταστήσει πιο περίπλοκη ,για τις χώρες BRICS ,την επίτευξη ρυθμών ανάπτυξης άνω του 5% . Η διαρκής πτώση της τιμής των πρώτων υλών για βιομηχανική χρήση, λόγω της μείωσης της ζήτησης από την ασιατική ήπειρο και η εισροή βραχυπρόθεσμων κεφαλαίων στην Wall Street, επηρεάζουν αρνητικά το εξωτερικό εμπόριο και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Με εξαίρεση μία ελαφρά ανατίμηση του γουάν, τα νομίσματα των χωρών BRICS έχουν χάσει, από 8,80 (η Ρουπία Ινδίας) έως 16 (το ραντ Νοτίου Αφρικής) ποσοστιαίες μονάδες έναντι του δολαρίου, από τον Μάιο του 2013 έως τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Κατά συνέπεια, το CRA BRICS - δηλαδή, το αποθεματικό ταμείο που διαθέτει συνολικά 100 δισ. δολάρια, όπως ανακοινώθηκε το Μάρτιο του 2013, με συνεισφορά ύψους, 41 δισ. δολαρίων από την Κίνα, με 18 δισ. δολάρια από την Βραζιλία, την Ινδία και τη Ρωσία ( η καθεμία)και, τέλος, με 5 δισ. δολάρια από τη Νότια Αφρική - μόλις τεθεί σε κίνηση, θα μειώσει σημαντικά την αστάθεια των συναλλαγματικών ισοτιμιών επί των ροών του εμπορίου και των επενδύσεων μεταξύ των χωρών-μελών της ομάδας. Οι σκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι το CRA θα έχει δευτερεύοντα ρόλο και θα λειτουργήσει συμπληρωματικά προς το ΔΝΤ. Ανεξάρτητα, όμως, και σε αντίθεση με την Πρωτοβουλία της Τσιάνγκ Μάι, (Chiang Mai Initiative (CMI), στην οποία συμμετέχουν η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και 10 μέλη της Ένωσης των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας ), το CRA BRICS μπορεί και χωρίς την έγκριση του ΔΝΤ να συνάψει δάνεια, που θα εξασφαλίζουν μεγαλύτερη αυτονομία από την Ουάσιγκτον. Ο νομισματικός πόλεμος των οικονομιών του κέντρου ενάντια στις οικονομίες της καπιταλιστικής περιφέρειας επιταχύνει την άμεση δραστηριοποίησή του.

Η Τράπεζα των BRICS έχει δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες. Η νέα αναπτυξιακή τράπεζα που θα αρχίσει να λειτουργεί με κεφάλαιο ύψους 50 δισ. δολαρίων ( με 10 δισ. σε εισφορές και 40 δισ. σε εγγυήσεις, για κάθε μέλος), θα έχει την δυνατότητα επέκτασης σε δύο χρόνια στα 100 δισ. δολάρια και σε πέντε χρόνια στα 200 δισ. δολάρια, ενώ θα είναι σε θέση να διασφαλίσει χρηματοδότηση ύψους 350 δισ. δολαρίων για έργα υποδομής, την εκπαίδευση, την υγεία, την επιστήμη και την τεχνολογία, το περιβάλλον, κλπ. Ωστόσο, όπως στην περίπτωση της Νότιας Αμερικής, οι μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις έχουν διττό χαρακτήρα. Δεν κυλούν όλα ομαλά στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Από τη μία πλευρά, η Τράπεζα των BRICS θα μπορούσε κάλλιστα να συμβάλει στη μείωση του κόστους χρηματοδότησης και να ενισχύσει την αντικυκλική λειτουργία του Αναπτυξιακού Οργανισμού των Άνδεων (CAF), μέσω της αύξησης των πιστώσεων σε περιόδους κρίσης, και την εξάλειψη των δανείων από την Παγκόσμια Τράπεζα και τη Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης(BID). Από την άλλη πλευρά, όμως, ως πιστωτικός φορέας, η Τράπεζα Ανάπτυξης των BRICS θα ανταγωνιστεί με άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ασκούν σημαντική επιρροή στην περιοχή, όπως η BNDES (Εθνική Τράπεζα Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης, της Βραζιλίας), ο CAF και οι κινεζικές τράπεζες με μεγαλύτερη πιστοληπτική ικανότητα (Τράπεζα Ανάπτυξης της Κίνας και Exim Bank της Κίνας). Είναι μάλλον απίθανο τα εν λόγω χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να συγκλίνουν τις προσφορές των πιστώσεών του, με συμπληρωματικό τρόπο, χωρίς να επηρεαστούν τα χαρτοφυλάκια των δανειοληπτών. Υπάρχει, επίσης, τριβή μεταξύ των ίδιων των χωρών-μελών των BRICS. Η κινεζική ελίτ ισχυρίζεται ότι έχει τη σημαντικότερη συμβολή, απαιτώντας την αναλογική εκπροσώπηση της κάθε χώρας, στη βάση της συνεισφοράς της (σε αντίθεση με την πρόταση της Ρωσίας που απαιτεί την ισοτιμία των μελών άσχετα από το ποσό της συμμετοχής τους) και ότι ο οργανισμός έχει την έδρα του στη Σαγκάη και όχι στο Νέο Δελχί, τη Μόσχα ή το Γιοχάνεσμπουργκ. Σε περίπτωση που τα δάνεια της Τράπεζας των BRICS θα εκφράζονται σε γουάν, το κινεζικό νόμισμα θα προωθήσει τη διεθνοποίηση του και σταδιακά θα ενισχύσει τη θέση του ως μέσο πληρωμής και αποθεματικό νόμισμα σε βάρος των άλλων νομισμάτων.

Πέρα από την εδραίωση ενός πολυπολικού κόσμου, το CRA και η Τράπεζα των BRICS αποτελούν το έμβρυο μιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής που αναδύεται σε μία γεμάτη αντιφάσεις περίοδο της κρίσης, η οποία χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα από τη συνεργασία και τον οικονομικό ανταγωνισμό.

Tasuqilt sɣur Anna Coccali Άννα Κόκκαλη

Μετάφραση
Άννα Κόκκαλη