Rusland haalt zijn kastanjes uit het vuur

De onderhandelingen 5+1 verlopen traag. Na de gezondheidsproblemen van MM. Kerry en Zarif, werden er allerlei andere voorwendsels geopperd om de ondertekening van het verdrag af te wenden. Noch Washington, noch Teheran schijnen zich echter ongerust te maken. In tegendeel, alles gaat alsof het probleem niet meer tussen de Verenigde Staten en Iran ligt, maar tussen hen en de Veiligheidsraad.

Onlangs heb ik hier de geheime onderhandelingen tussen Israël en Saoedi Arabië om zich aan te passen aan de gevolgen van het akkoord [1] onthuld. Ik beschik niet over zulke precieze informaties wat betreft de Russische initiatieven, maar we kunnen er de grote lijnen wel van afleiden.

Het Amerikaans-Iraanse akkoord [2] is de strategie van de tweede keus voor president Obama na de mislukking van de verdeling van het « Groot Midden Oosten » met Rusland, in 2013 [3]. Tijdens de eerste conferentie van Genève over Syrië (maar zonder Syrië zelf), overwoog Washington de Arabische landen en de veiligheid van Israël, waar meer dan een miljoen oud-Russen wonen, onder controle van Moskou te plaatsen. Maar het plan mislukte, niet door de Russen maar door de verdeeldheid van de Obama administratie. Maar het waren vooral Hilary Clinton en generaal David Petræus, geobsedeerd door de Koude oorlog, die het akkoord saboteerden.

Het is dus volkomen logisch dat Moskou zich er vandaag van vergewist dat de Amerikaans-Iraanse onderhandelingen niet in zijn nadeel uitvallen.

Wat zijn de strategische doeleinden van Rusland?

Globaal gezien zetten Rusland en China hun project voort om continentale routes te realiseren voor hun economische vrijheid. Terwijl de Verenigde Staten ze daar met alle macht van willen weerhouden om hun wereldoverheersing te preserveren via de controle van de vaarroutes (theorie van de « controle over de internationale ruimten ») [4].

Gas tegen wapens

Wat betreft het « Groot Midden-Oosten » [5], Rusland beschouwt dat het zijn belang is aan zijn zuidgrens een Iran te hebben dat sterk genoeg is om een pro-Westerse invasie te verhinderen, maar niet té sterk om niet te vervallen in de waanideeën van het Perzische rijk. Vladimir Poetin onderhoudt vandaag de dag uitstekende verhoudingen evenzeer met de Gids van de revolutie en de ayatollah Khamenei, als met de president van de Republiek, de sjeik Rohani. Tegelijkertijd heeft hij akte genomen van de militaire successen van de Hoeders van de Revolutie in Palestina, Libanon, Syrië, Irak en Bahrein, als van de formidabele industriële ontwikkeling van Iran. Meerdere keren per week gaan Russische gezanten naar Teheran om politieke, maar ook militaire en economische informatie uit te wisselen.

Rusland is ongerust over de gevolgen van de aanstaande verkoop van Iraans gas aan de Europese Unie; een project dat aanvankelijk door de Verenigde Staten was uitgedacht opdat Brussel het zonder het Russische gas kon stellen. Maar in de geest van Moskou bestaat dit risico slechts op korte termijn want Rusland wendt zich langzamerhand af van de Europese Unie en zal, op middellange termijn, zijn gas aan China verkopen. Het risico voor de Russische financiën bestaat dus slechts voor een periode van hooguit 5 jaar, of nog minder; enkel de tijd om de gasleidingen dwars door Sibérië te bouwen of te versterken. Om de verkoop aan West Europa van het Iraanse gas in plaats van het Russische te compenseren heeft Teheran zich verbonden tot de aankoop van Russisch krijgsmaterieel voor aanmerkelijke bedragen. Het zal hier hoofdzakelijk om S-400 luchtafweer raketten gaan, die welk luchtvaartuig dan ook in de lucht kunnen vernietigen.

Doch dit akkoord botst op resolutie 1929 van de Veiligheidsraad die het exporteren van wapens naar Iran verbiedt [6]; een resolutie welke president Medvedev besloten had te ondersteunen en toe te passen, daarmee een crisis veroorzakend met zijn toenmalige Eerste minister Vladimir Poetin. En daarom vraagt vandaag dezelfde Vladimir Poetin dat deze resolutie vóór de ondertekening van het 5+1 akkoord teruggetrokken wordt.

Dit punt zou Washington wel niet tegen het hoofd stoten, maar zal de verdeling van de wereld in twee blokken intensiveren.

Het terrorisme

Het andere strategisch belang van Rusland in dit dossier is de toekomst van Daesh. Er is nu geen twijfel meer mogelijk dat deze terroristische organisatie, heden gecommandeerd door Turkije en voor een deel gefinancierd door de koninklijke Saoedische familie, klaar staat om Irak en Syrië op te geven en zich naar de Russische Kaukasus te verplaatsen. Sinds september 2014 zijn de Noord-Afrikaanse officieren uit de directie van dit Emiraat verwijderd. Ze zijn bijna allen vervangen door ex-Sovjetrussische, hoofdzakelijk Georgiërs, en Oezbeken. Tegenwoordig zijn de interne communicaties tussen de officieren van Daesh, per walkie-talkie, niet meer in het Arabisch, maar bijna altijd in het Russisch; de Arabische jihadisten waren slechts kanonnenvoer. Rusland moet dus Daesh nu in het « Nabije Oosten » elimineren of morgen in de Kaukasus, op zijn eigen grondgebied.

Daarom heeft Rusland een Syrische delegatie in Moskou ontboden. Tot grote verbazing van de Syrische minister van Buitenlandse zaken, Wald Moallem, heeft de delegatie niet met zijn Russische homoloog Sergeï Lavrov gediscussieerd maar werd ontvangen door president Vladimir Poetin, de 29e juni. Deze heeft hem hartelijk in het openbaar verwelkomd, in tegenwoordigheid van de pers, om een lange redevoering te houden en hem het Russische project te kennen te geven: Syrië moet Saoedi Arabië, Jordanië en Turkije benaderen om Daesh te elimineren. Vervolgens werd M. Moallem uitgenodigd het woord te nemen naast president Poetin, zonder ooit de gelegenheid te krijgen hem te beantwoorden.

Het is duidelijk dat Rusland in het geheim al over dit plan had gediscussieerd, niet alleen met Saoedi Arabië [7]
, Jordanië en Turkije [8], maar ook met Iran. En het stond erop de rest van de wereld te laten weten dat het Syrië zijn politiek kon opleggen. Deze laatste, hoewel onthutst door het Russische plan, kon er slechts profijt van hebben aangezien dit het einde van de oorlog zou betekenen.

Daarnaast komt het Russische plan overeen met het standpunt van Syrië dat, sinds januari 2014 en de tweede conferentie van Genève (waar Syrië bij uitgenodigd was in tegenstelling tot de eerste conferentie), oproept tot internationale eenheid tegenover het terrorisme. Een positie dat steeds weer gegrinnik opwekt aangezien de jihadisten onder de naam van de « gematigde oppositie » in Syrië ondersteund worden door… Saoedi Arabië, Jordanië, Turkije en in het algemeen door de Navo.

Is het Russische plan te verwerkelijken?

Het Russische plan, dat in het belang van alle Staten van het « Groot Midden-Oosten » is, gaat tegen de al afgedongen akkoorden tussen de Saoedi’s en de Israëli’s in. Bovendien ontneemt het Turkije —en dus de Navo— zijn sterkste kaart: de controle over het internationale jihadisme. Zijn implementatie hangt af van het interne evenwicht van elke betrokken Staat; een punt dat talrijke onzekerheden bevat, maar waaromtrent de Russische inlichtingendiensten heel goed op de hoogte moeten zijn.

Eigenlijk stelt het Russische plan de vraag over de oprechtheid van de Verenigde Staten. Willen ze werkelijk vrede in het « Groot Midden-Oosten » (om hun troepen te verplaatsen naar het Verre-Oosten) en zijn ze daarvoor bereid van Daesh af te zien als toekomstig wapen tegen Rusland?

Daarom gaan de beraadslagingen door. President Rohani is in Rusland ter gelegenheid van de topconferentie van de BRICS-landen en van de Samenwerkings-organisatie van Shanghai in Oufa, president Poetine zal Turkije bezoeken vóór de formatie van de nieuwe regering of de aankomende kamerverkiezingen, terwijl koning Salman van Saoedi Arabië verwacht wordt in Moskou.