Ο Ίμραν Χαν και η ανεξαρτησία του Πακιστάν

Ο πακιστανικός λαός ξεσηκώνεται ενάντια στον στρατό του και το πολιτικό του προσωπικό. Παντού, σχηματίζονται διαδηλώσεις για να υποστηρίξουν τον πρώην πρωθυπουργό, Ίμραν Χαν, που μόλις αφέθηκε ελεύθερος, αλλά ο οποίος υπόκειται σε καμιά εκατοντάδα νομικές διαδικασίες.

Ποιος είναι ο Ίμραν Χαν;

Ο Ίμραν Χαν προέρχεται από επιφανή οικογένεια Παστούν. Κατάγεται μέσω του πατέρα του από έναν Ινδό στρατηγό και κυβερνήτη του Παντζάμπ, και μέσω της μητέρας του από έναν δάσκαλο των Σούφι που εφηύρε το αλφάβητο Πάστο. Σπούδασε στη Λαχώρη και μετά στην Αγγλία, στην Οξφόρδη. Μιλάει Σαράϊκι, Ουρντού, Πάστο και Αγγλικά. Είναι παίκτης του κρίκετ, του πιο σημαντικού αθλήματος στο Πακιστάν. Ήταν αρχηγός της εθνικής ομάδας το 1992 όταν κατάφερε να κερδίσει το παγκόσμιο κύπελλο. Τα έτη 1992-96 αφοσιώθηκε αποκλειστικά σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες, ανοίγοντας με τα χρήματα της οικογένειάς του ένα νοσοκομείο καρκινοπαθών και ένα πανεπιστήμιο. Το 1996, μπήκε στην πολιτική και δημιούργησε το Κίνημα Δικαιοσύνης του Πακιστάν (PTI). Έλαβε μια έδρα στην Εθνοσυνέλευση το 2018, αλλά ήταν το μόνο εκλεγμένο μέλος του κόμματος του.

Ο Ίμραν Χαν δεν είναι πολιτικός όπως οι άλλοι. Αναγνωρίζει τον εαυτό του στην προσέγγιση του Μοχάμεντ Ικμπάλ (1877-1938), πνευματικού πατέρα του Πακιστάν. Σκόπευε να σπάσει τη θρησκευτική ακινησία του Ισλάμ και να αναλάβει μια προσπάθεια ερμηνείας, αλλά παρέμενε δέσμιος ενός κοινοτικού και νομικού οράματος του Ισλάμ. Ο Ίμραν Χαν βρήκε τον δρόμο όταν ανακάλυψε τον Ιρανό φιλόσοφο και κοινωνιολόγο Αλί Σαριάτι, φίλο του Ζαν-Πολ Σαρτρ και του Φραντς Φανόν [1]. Άγνωστος στη Δύση, ο Σαριάτι πρότεινε στους μαθητές του να αξιολογήσουν τις αρχές του Ισλάμ εφαρμόζοντάς τις και να κρατήσουν μόνο αυτές που θεωρούσαν χρήσιμες. Ο ίδιος ασχολήθηκε με μια επανερμηνεία του Ισλάμ που γοήτευσε τους νεαρούς Ιρανούς. Μίλησε εναντίον του καθεστώτος του Σάχη Ρεζά Παχλεβί και υποστήριξε τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, τότε στην εξορία και που θεωρούταν ομόφωνα αιρετικός από όλους τους Ιρανούς κληρικούς. Δολοφονήθηκε από τη μυστική αστυνομία του σάχη, τη ΣΑΒΑΚ, στην Αγγλία το 1977, λίγο πριν την επιστροφή του Χομεϊνί στη χώρα του. Ήταν λοιπόν αυτός που υποκίνησε την ιρανική επανάσταση, αλλά δεν την έζησε ποτέ.

Ο Ίμραν Χαν είναι επομένως ένας σουνίτης, θαυμαστής ενός σιίτη φιλοσόφου. Προτείνει να εκσυγχρονίσει τη χώρα του, όχι εξαλείφοντας τις θρησκευτικές της παραδόσεις, αλλά, αντίθετα, προσπαθώντας να τις επιλέγει για να διατηρήσει μόνο τις καλύτερες. Είναι εξαιρετικά ανοιχτός και ανεκτικός σε μια χώρα που ήταν η πρώτη στον κόσμο που κυβερνήθηκε από την Αιγυπτιακή Αδελφότητα των Αδελφών Μουσουλμάνων, ένα σεχταριστικό πολιτικό κόμμα που συνδέεται με τη βρετανική MI6 [2]. Όπως ο Αλί Σαριάτι, είναι επαναστάτης με την ευγενή έννοια του όρου και αντιιμπεριαλιστής. Στην πολιτική του ζωή, δεν έπαψε ποτέ να καταγγέλλει την επικράτηση των Αγγλοσαξόνων στη χώρα του. Έγινε συνεπώς λογικά το μαύρο πρόβατο των Βρετανών και των Αμερικανών ιμπεριαλιστών.

Όταν ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ισχυρίστηκε ότι σκότωσε τον Οσάμα Μπιν Λάντεν στο Πακιστάν [3], η πακιστανική πολιτική τάξη κατηγόρησε τον στρατό ότι φιλοξενούσε τον υπ’ αριθμόν ένα δημόσιο εχθρό της Αμερικής. Το Πακιστάν διαθέτει θεωρητικά πολιτική εξουσία, αλλά έχει συγκλονιστεί από πολλά στρατιωτικά πραξικοπήματα. Ο στρατός, που είναι η μόνη αποτελεσματική διοίκηση στη χώρα, έχει αρπάξει σταδιακά τον έλεγχο πολλών οικονομικών τομέων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Αφγανιστάν, υποστήριξε τους Αφγανούς μουτζαχεντίν για λογαριασμό της CIA και φυσικά τους Άραβες μαχητές του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Για να τον βάλει στη θέση του, η πολιτική εξουσία οργάνωσε την «υπόθεση του μνημονίου». Ένα μυστικό έγγραφο το οποίο ανέφερε η Wall Street Journal, φέρεται να είχε απευθυνθεί στον πρόεδρο του Μικτού Επιτελείου των ΗΠΑ, στρατηγό Μάικ Μούλεν, για να αποτρέψει ένα νέο πραξικόπημα στο Πακιστάν. Ο Ίμραν Χαν δεν κατατάχτηκε ούτε στο στρατόπεδο του στρατού, ούτε σε αυτό της πολιτικής τάξης. Ζητεί πρόωρες εκλογές. Δεν πιστεύει λέξη, ούτε της αμερικανικής εκδοχής, ούτε της εκδοχής του στρατού, ούτε των πολιτικών. Καθοδηγεί εκστρατεία τόσο κατά της διαφθοράς όσο και κατά της υποταγής στις Ηνωμένες Πολιτείες, δύο θέματα που αφορούν και τα δύο πακιστανικά στρατόπεδα. Σε λίγους μήνες το κόμμα του βγήκε από τη σκιά και ο λόγος του κατάκτησε τον λαό του. Σχημάτισε συνασπισμό και έγινε πρωθυπουργός το 2012.

Ένας ριζοσπαστικός πρωθυπουργός

Εμπνευσμένος από το παράδειγμα του Μωάμεθ όταν ήταν αρχηγός του κράτους, δημιούργησε ένα πρόγραμμα δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης στο Παντζάμπ, άνοιξε καταφύγια για τους άστεγους και εφάρμοσε ένα πρόγραμμα κοινωνικής προστασίας και καταπολέμησης της φτώχειας.

Ήρθε σε σύγκρουση με τους ισλαμιστές του Tehreek-e-Labbaik Pakistan που απαιτούν τη θανατική ποινή κατά των βλάσφημων. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης στις παλιές εγκαταστάσεις του Charlie-Hebdo στο Παρίσι και της δολοφονίας ενός δασκάλου, Samuel Paty, [4] στο Conflans-Sainte-Honorine, κατάγγειλε τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουήλ Μακρόν, ο οποίος δικαιολογούσε τις επιθέσεις κατά του Ισλάμ που προκαλούνται από αυτά τα εγκλήματα. Εντέλει, αφού διαπραγματεύτηκε μια σαθρή συμφωνία με τους φανατικούς του Tehreek-e-Labbaik Pakistan, κατέληξε στο να απαγορεύει αυτό το κίνημα.

Σύμβολο της ανοιχτόμυαλης πολιτικής του, έχτισε τον Διάδρομο του Καρταρπούρ που επιτρέπει στους Ινδούς Σιχ [5] να έρθουν για προσκύνημα στο ιερό του ιδρυτή τους Γκουρού Νάνακ, 5 χιλιόμετρα στο εσωτερικό του Πακιστάν. Αλλά η ινδική κυβέρνηση δεν ανοίγει έναν αντίστοιχο διάδρομο για να επιτρέψει στους Πακιστανούς Σιχ να έρθουν για προσκύνημα στην Ινδία, στο Ντέρα Μπαμπά Νανάκ.

Παρά την πρόοδο του οικονομικού διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν, η κατάσταση τον ανάγκασε να ζητήσει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Ως συνήθως, το τελευταίο απαίτησε νεοφιλελεύθερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Το αποτέλεσμα είναι πτώση του βιοτικού επιπέδου και επιστροφή στη φτώχεια. Πήγε στη Ρωσία ενώ η τελευταία είχε μόλις επέμβει στρατιωτικά εναντίον των «ριζοσπαστικών εθνικιστών» στην Ουκρανία. Θυμίζουμε ότι ο Στέπαν Μπαντέρα εργάστηκε στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Αμέσως, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρενέβησαν πολιτικά στο Πακιστάν για να ρίξουν την κυβέρνηση του Ιμράν Χαν. Μετά από μια πρώτη προσπάθεια, οι βουλευτές ψήφισαν πρόταση μομφής και απέλυσαν τον πρωθυπουργό.

Ένας απρόβλεπτος αρχηγός της αντιπολίτευσης

Ο Ίμραν Χαν, πολύ μειοψηφικός στη Εθνοσυνέλευση, αλλά υπερπλειοψηφικός στον πληθυσμό, έγινε ηγέτης της λαϊκής αντιπολίτευσης.

Ο πρωθυπουργός που τον διαδέχτηκε είναι ο Σεχμπάζ Σαρίφ, αδελφός του πρώην πρωθυπουργού Ναγουάζ Σαρίφ. Η δυναστεία Σαρίφ εμπλέκεται σε πολλές οικονομικές υποθέσεις που εκτίθενται στα Panama Papers. Διαθέτει μια σειρά από offshore εταιρείες που έχει χρησιμοποιήσει για να οργανώσει φοροδιαφυγές. Ο Ναουάζ Σαρίφ καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκισης, στη συνέχεια σε άλλα 7 χρόνια φυλάκισης σε άλλη υπόθεση, προτού εξοριστεί στο Λονδίνο. Ο Σεχμπάζ Σαρίφ, εν τω μεταξύ, εξορίστηκε στη Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του στρατηγού Περβέζ Μουσάραφ.

Οργανώθηκε επίθεση εναντίον του, στις 3 Νοεμβρίου 2022, που άφησε έναν νεκρό και τρεις τραυματίες, μεταξύ των οποίων και τον ίδιον τον Χαν, τραυματισμένο στο πόδι. Κατηγορεί τον πρωθυπουργό Σεχμπάζ Σαρίφ ότι διέταξε την επίθεση. Σύμφωνα με ένα βίντεο, ο ένας από τους δύο πυροβολητές ανέφερε ως κίνητρο ότι ο Χαν έπαιζε μουσική κατά τη διάρκεια της προσευχής και ότι είχε συμφωνήσει να μιλήσει με το Ισραήλ, ένα έθνος «καφίρ» (άπιστο). Αυτός ο σκοπευτής είναι μέλος της Tehrik-e-Labbaik Pakistan. Στην πραγματικότητα, η προσέγγιση του Πακιστάν με το Ισραήλ υπό τον Ίμραν Χαν ήταν το αποτέλεσμα μιας ευνοϊκής πίεσης από τη Σαουδική Αραβία.

Ο δημοσιογράφος Αχμάντ Νουράνι, με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, κατηγορεί στον ιστότοπό του τον στρατηγό Καμάρ Τζάβεντ Μπάτζουα, ο οποίος μόλις εγκατέλειψε τη θέση του αρχηγού του επιτελείου του Πακιστάν για να συνταξιοδοτηθεί. Με έγγραφα, ισχυρίζεται ότι ο ίδιος ο Μπάτζουα και η οικογένειά του πλούτισαν πάρα πολύ τα τελευταία έξι χρόνια.

Ο Ίμραν Χαν ζήτησε να κατασχεθούν ό,τι έκλεψε και θέτει το ζήτημα της εξουσίας του στρατού: ενός θεσμού που υπερασπίζεται τη χώρα, αλλά παίζει επίσης θολό οικονομικό ρόλο.

Η κυβέρνηση Σαρίφ ξεκίνησε έναν απίστευτο αριθμό αγωγών, πάνω από εκατό, εναντίον του πιο δημοφιλούς ανθρώπου της χώρας. Καμία δεν φαίνεται πολύ σοβαρή, αλλά όλα έχουν σημαντικά νομικά διακυβεύματα, έτσι ώστε ο Ίμραν Χαν να μη μπορεί να κάνει τίποτα περισσότερο από το να απαντήσει στην αστυνομία και τους δικαστές. Ταυτόχρονα, ένας από τους πιστούς του, ο γερουσιαστής Αζάμ Χαν Σουάτι, ο οποίος επέκρινε τη στάση των ανώτερων αξιωματικών, συνελήφθη για προσβολή του στρατού και φυλακίστηκε.

Όμως ο άντρας δεν αντέδρασε όπως αναμενόταν. Κατήγγειλε την εργαλειοποίηση της Δικαιοσύνης και ζήτησε από τους υποστηρικτές του να φυλακιστούν οικειοθελώς για να κορεστεί το σύστημα και να απαξιωθεί. Μπροστά σε κάθε φυλακή συγκεντρώθηκαν 500 κομματικά του μέλη και ζητούσαν να συλληφθούν. Ορισμένοι συνελήφθηκαν, αλλά η κυβέρνηση κατάλαβε γρήγορα την παγίδα και προσπαθεί να τους διαλύσει.

Μη γνωρίζοντας τι να κάνει, η κυβέρνηση Σαρίφ σχεδίασε, για άλλη μια φορά, τη δολοφονία τον Χαν κατά τη διάρκεια μιας απόπειρας σύλληψης από στρατιωτικούς. Το κόμμα του, το Κίνημα Δικαιοσύνης (PTI), περικύκλωσε το οικογενειακό του παλάτι και εμπόδισε τον στρατό και την αστυνομία να το προσεγγίσουν.

Τελευταίο περιστατικό, ενώ ο Ίμραν Χαν πήγαινε σε δικαστήριο για να απαντήσει στις κατηγορίες εναντίον του, η αστυνομία περικύκλωσε το δικαστήριο για να τον συλλάβει. Καθώς οι υποστηρικτές του έκλειναν τις πόρτες της δικαστικής αίθουσας, οι αστυνομικοί τις έσπασαν για να τον συλλάβουν.

Οι δυτικοί, που παρουσιάζονται ως υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν κούνησαν ούτε το μικρό δάχτυλο τους.

Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρίν Ζαν-Πιέρ, δήλωσε: «Όπως έχουμε ήδη πει, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν θέση για έναν υποψήφιο ή πολιτικό κόμμα έναντι ενός άλλου».

Μέσα σε λίγες ώρες ξεπηδούσαν αυθόρμητες διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα.
Η ΕΕ από την πλευρά της σχολίασε: «Η αυτοσυγκράτηση και η ψυχραιμία είναι απαραίτητες (…) Οι προκλήσεις του Πακιστάν δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν και η πορεία του δεν μπορεί παρά μόνο να καθοριστεί από τους ίδιους τους Πακιστανούς, μέσω ενός ειλικρινούς διαλόγου και του σεβασμού του κράτους δικαίου».

Μετά από λίγες μέρες και μερικούς θανάτους, ο Ίμραν Χαν μόλις αφέθηκε ελεύθερος.