Suriye ve Venezüella’da ulusal birlik

Suriye ve Venezüella’nın geleceği eşzamanlı ve paralel olarak çizilmektedir. Bunun böyle olması normaldir, çünkü bu çatışmaların kökeni yerel değildir, önce « Genişletilmiş Orta Doğu »da, sonra da « Karayipler Havzası »nda, Pentagon’un devlet yapılarının yıkılması stratejisinin (Rumsfeld/Cebrowski doktrini [1]) sonucudur.

İki devletin içerisinde bulunduğu durumlar ve kabiliyetleri birbirinden çok farklı olmakla birlikte, küresel emperyalizme karşı direnişleri aynıdır. Hugo Chávez (1999’dan 2013’e kadar devlet başkanı), ulusötesi şirketlerin emelleri karşısında bölge halklarının sesiydi. Soğuk Savaşın sonunda, bağlantısızlar hareketinden beklediğini bulamayan bazı üye devletler Amerika Birleşik Devletleri’nin uşağı haline geldiler. Chávez, Devlet Başkanı Beşar Esad ile birlikte bu hareketi yeni temeller üzerinde yeniden kurmayı düşündü: Özgür Müttefikler Hareketi [2]. Venezüella Devlet Başkanının bu tutkusunu gerçekleştirmesi için gereken zamanı olup olmayacağını sorgulayanlara, Suriyeli mevkidaşının uluslararası sahnede yerini alacağını tahmin ederek cevap veriyordu. Ayrıca uzaktaki siyasi müttefiki Suriye’yi desteklemek üzere, 2007-2013 yılları arasındaki beş yıllık planında, ülkesinin tüm yönetimlerine bizzat el yazısıyla talimatlar yazdı [3].

Savaş, Genişletilmiş Orta Doğu’da on sekiz yıl ve Suriye’de ise sekiz yıldan beri büyük tahribata yol açmaktadır. Afganistan, Irak ve Libya çoktan yıkıma uğratıldı. Yemen açlıktan kırılmaktadır. Suriye ile ilgili olarak ise, ABD ve bir avuç müttefiki bir sürgün hükümetini tanıdı. Ülkenin Batı’daki tüm varlıklarına el konuldu. Arap Birliği’nde, bir alternatif hükümet, anayasal hükümetin yerini aldı. Pentagon’un bölgedeki tüm uşakları NATO’nun emri altına girdiler.

Savaşın öncelleri Karayipler Havzasında, özellikle de Nikaragua’da ve Küba’da oldukça belirginleşmiş durumdadır. Venezüella ile ilgili olarak, kendi kendini atayan bir devlet başkanı, ABD ve bir avuç müttefiki tarafından tanındı. Venezüella’nın Batı’daki bütün varlıklarına el konuldu. Amerikan Devletleri Örgütü’nde (OAS) bir alternatif hükümet anayasal hükümetin yerini aldı. Ve Pentagon’un bölgedeki uşakları, Amerikalılar Arası Karşılıklı Yardım Antlaşmasını (TİAR) yeniden etkinleştirmektedir.

Suriye’de savaş sona eriyor, çünkü Rus askeri varlığı, ABD askeri olsun, Pentagon’un resmi paralı askerleri ya da NATO müttefikleri tarafından gizlice devreye sokulan cihatçılar olsun, ülkeye karşı savaşmak üzere yeni birliklerin gönderilmesini imkansız hale getirmektedir. Ancak Suriye Arap Ordusunun on binlerce yabancı paralı asker karşısında kazandığı zafer barış anlamına gelmemektedir.

Barış, Suriye’de olduğu gibi Venezüella’da da, ülke içerisinde savaşla ya da dışarıda hazırlanmasıyla bölünen toplumun onarılmasına bağlıdır. Suriye’de bu, dört yıl önce 2254 sayılı kararla öngörüldüğü üzere, önce yeni bir anayasanın hazırlanması, ardından da kabul edilmesinden geçmektedir. Venezüella’da benzer bir şekilde bu süreç, Chavezcileri ve yurtsever muhalefeti bir araya getiren bir ulusal birlik rejiminin oluşturulmasıyla gerçekleşecektir. Her iki durumda da, asıl zorluk ABD ya da müttefikleri tarafından tutulan ve her şeyi yapmaya hazır paralı askerlerden oluşan muhalefeti devre dışı bırakmak ve ülkede hala varlığını sürdüren ve ulusu koruma kaygısı içerisinde olan yurtsever muhalefeti harekete geçirmektedir.

Başkan Trump’ın onayıyla ve Pentagon generallerinin ve Dışişleri Bakanlığı diplomatlarının muhalefetine rağmen, Suriye ve Venezüella 16 Eylül’de bu yolda bir adım daha atmıştır. Aynı gün, İran, Rusya ve Türkiye « Suriye Anayasa Komisyonu »nun [4] ve Venezüella, hükümet temsilcilerini ve yurtsever muhalefeti bir araya getiren « Diyalog Masası » nın [5] oluşturulduğunu ilan etti. Bu masa, anayasal hükümetin, Norveçli arabulucular huzurunda, kendini devlet başkanı ilan eden Juan Guaidó’nun temsilcileriyle Barbados’ta yapmış olduğu müzakerelerin yerini almaktadır. Juan Guaidó bu müzakereleri daha baştan « tükenmiş » ilan ederek masayı bizzat terk etmişti. Aynı şekilde, Suriye Anayasa Komisyonu, hükümetin BM himayesinde « ılımlı » cihatçılarla yıllardır yürüttüğü müzakerelere son vermektedir.

Suriye’de, Ulusal Birlik ilkesi savaşın başlamasından bu yana kademeli olarak uygulanmaktadır. 2014 yılında Devlet Başkanı Esad, uluslararası demokratik rejim standartlarına uygun olarak bir başkanlık seçimi düzenlemeyi başardı. Ancak bu, Venezüella’da henüz herkesin ikna olmadığı bir yeniliktir. Daha önce Papa Francis tarafından başlatılan bir birlik girişimi başarısız olmuştu. Bu kez, birkaç saat içinde, müzakereciler Juan Guaidó tarafından talep edildiği iddia edilen, ancak sonuç olarak gerçekte imzalamayı reddettiği hemen hemen her şey üzerinde hemfikir olmayı başardı. Chavezciler Ulusal Meclis oturumlarına katılmama uygulamasından vazgeçtiler; Seçim Komisyonu reformdan geçmektedir; tutuklanan Ulusal Meclis başkan yardımcısı serbest bırakıldı; v.s.

Bu kayda değer ilerleme, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı’nın henüz atanmamış olduğu bir dönemde kamuoyuna açıklandı. John Bolton’un yerine Robert O’Brien’in geçmesi Washington’da yeni bir söylemin hakim olmasını desteklemektedir. İki adam her ne kadar « Amerikan istisnacılığı » gibi aynı ideolojik referanslara sahipse de, birbirine tamamen ters tarzları vardır: birincisi tüm dünyayı savaşla tehdit ederken, ikincisi profesyonel bir müzakerecidir.

Başkan Trump’ın pragmatizmine sahip olmayan Avrupa Birliği ve Lima Grubu, terörist destekçileri, yani « ılımlı » cihatçılar ve Juan Guaidó’nun guarimberos’larını devre dışı bıraktığı için bu gelişmeleri desteklememektedir.