Τίποτα δεν πάει καλά πλέον μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας

Η Πολωνία κυβερνιέται από τους συντηρητικούς του κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS). Αυτός ο πολιτικός σχηματισμός είναι βαθιά αντίθετος με την Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι μόνο ως υπερεθνικό εγχείρημα, αλλά και ως ενότητα της ηπείρου. Πράγματι, σε όλη την ιστορία της, η Πολωνία έχει εξαφανιστεί τελείως τέσσερις φορές. Οι ισχυροί Ρώσοι και Γερμανοί γείτονές της μοιράζονται συχνά την επικράτειά της. Οι Πολωνοί επομένως δεν θέλουν μια ηπειρωτική ενότητα που τους έχει ήδη υποδουλώσει πολλές φορές. Αντίθετα, θυμούνται με νοσταλγία την περίοδο που επικράτησαν σε συμμαχία με τη Λιθουανία. Προωθούν συνεπώς έναν τρίτο δρόμο, μεταξύ Μόσχας και Βερολίνου: τον «Προμηθεϊσμό». Θέλουν να απελευθερωθούν τόσο από τις ρωσικές όσο και τις γερμανικές επιρροές και να αναπτυχτούν με τους γείτονές τους στην Κεντρική Ευρώπη. Πρόκειται για το σχέδιο «Intermarium», που ονομάζεται «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών» από το 2016: να γίνουν συνομοσπονδία όλα τα κράτη από τη Βαλτική μέχρι τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Γνωρίζοντας ότι για τη Βαρσοβία, η Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών πρέπει, μακροπρόθεσμα, να αντικαταστήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Πολωνία δεν μπορεί να εξαρτάται από τις Βρυξέλλες. Βρήκε έναν νέο σύμμαχο στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια μεγάλη δύναμη μακριά και επομένως, a priori όχι επικίνδυνη.

Αυτή η συμμαχία διακρίθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ιράκ. Η Πολωνία επένδυσε σε αυτήν χωρίς να υπολογίζει, από πίστη στον νέο σύμμαχό της. Χρησιμοποίησε τα κεφάλαια που έθεσε στη διάθεσή της η Ευρωπαϊκή Ένωση για να αναβαθμίσει την οικονομία της, για να αγοράσει... μαχητικά αεροσκάφη από τις ΗΠΑ.

Η δυσπιστία των Πολωνών προς τους Ρώσους δεν πρέπει να κρύβει αυτήν που νιώθουν απέναντι στους Γερμανούς. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς προσπάθησε να παρέμβει στην πολωνική προεκλογική εκστρατεία διασφαλίζοντας ότι το σκάνδαλο με τις βίζες συνεχιζόταν. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Πιότρ Βάβρικ έχει ήδη παραιτηθεί αφού αποκαλύφθηκε ότι το υπουργείο του πουλούσε πολωνικές βίζες για 5.000 ευρώ. Αυτή η νέα κατηγορία δεν βασίζεται σε τίποτα, αλλά υποτίθεται ότι έθετε υπό αμφισβήτηση τη διοίκηση του PiS. Ο Ζμπίγκνιεφ Ράου, ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών, το πήρε πολύ άσχημα. Υπενθύμισε ευθαρσώς στη Γερμανία την αρχή του σεβασμού της κυριαρχίας της.

Εάν η πλειοψηφία των Πολωνών υποστηρίζει τον εθνικισμό του PiS, η αντιπολίτευση οργανώνεται γύρω από την Πλατφόρμα Πολιτών του πρώην προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2014-19), Ντόναλντ Τουσκ. Αυτός έπαιζε όταν ήταν παιδί με την πρώην καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ. Οι δύο οικογένειες γνώριζαν η μία την άλλη και είχαν το προνόμιο να μπορούν να ταξιδέψουν εντός του ανατολικού μπλοκ. Ο Ντόναλντ Τουσκ ήλπιζε να καταφέρει να κερδίσει αυτή τη φορά τον PiS. Έλαβε υπόψη του τις κατηγορίες από τις Βρυξέλλες κατά της κυβέρνησης του Ματέους Μοραβιέτσκι και της αντίληψης του PiS για την ελευθερία. Βασιζόταν στο γεγονός ότι οι Βρυξέλλες δεν έχουν ακόμη καταβάλει τις επιδοτήσεις που διατίθενται στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (FRR). Ωστόσο, τα τρέχοντα γεγονότα δεν ευνοούν ούτε τον ίδιο ούτε την Ε.Ε.

Κατά την έναρξη της ρωσικής ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, η Βαρσοβία δήλωσε αλληλεγγύη στο Κίεβο επειδή η Ουάσιγκτον καλούσε σε κινητοποίηση κατά της Μόσχας. Της φαινόταν φυσιολογικό να δώσει άσυλο σε 1,5 εκατομμύριο Ουκρανούς και να εντάξει αυτήν την πρώην σοβιετική χώρα στην «Πρωτοβουλία των Τριών Θάλασσες». Ωστόσο, οι Πολωνοί δεν γνώριζαν περισσότερο από άλλους το τι πραγματικά συνέβαινε στην Ουκρανία. Ιστορικά, θυμούνταν ότι οι Ουκρανοί «ακραίοι εθνικιστές» είχαν υποστηρίξει τους Ναζί και είχαν σφαγιάσει, υπό τις διαταγές τους, 120.000 Πολωνούς. Ωστόσο, από της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν δεχτεί πολλούς Ουκρανούς ως μετανάστες εργάτες. Ανέλαβαν λοιπόν να δέχονται φιλανθρωπικά τις γυναίκες και τα παιδιά των φτωχών γειτόνων τους.

Στη συνέχεια, η κυβέρνηση του PiS απαγόρευσε οποιαδήποτε κριτική στην Ουκρανία του Βολοντιμίρ Ζελένσκι, την οποία ερμήνευε ως «ρωσική προπαγάνδα». Έτσι, από της αρχής του πολέμου, το Πολωνικό Συμβούλιο Άμυνας απαγόρευσε στους παροχούς του Διαδικτύου να μεταδίδουν τον ιστότοπο «Voltairenet.org» και άρθρα του Δικτύου Βολταίρου στη χώρα. Αυτή η στρατιωτική λογοκρισία εμπόδισε την Πολωνική άρχουσα τάξη να καταλάβει τι πραγματικά ήταν η κυβέρνηση Ζελένσκι. Η Πολωνία έγινε ο κύριος στρατιωτικός σύμμαχος της Ουκρανίας, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 2023, η Βουλή των Κοινοτήτων του Καναδά δέχθηκε τον πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι για να εκφωνήσει μια πανηγυρική ομιλία. Μετά την παρέμβασή του, ο πρόεδρος της συνεδρίας, Άντονι Ρότα, παρουσίασε ένα μέλος του ακροατηρίου ως «Ουκρανο-Καναδό βετεράνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που πολέμησε ενάντια στους Ρώσους για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας» και ταυτόχρονα ως «Ουκρανός ήρωας και Καναδός ήρωας», μέλος της «1ης ουκρανικής μεραρχίας». Ο πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντώ, οι βουλευτές και το κοινό ξέσπασαν σε ξέφρενα χειροκροτήματα. Ωστόσο, αμέσως διαμαρτυρήθηκαν αγανακτισμένοι εβραϊκοί σύλλογοι: η «1η ουκρανική μεραρχία» είναι η SS Galicia! Μετά από τρεις μέρες διαμάχης, ο Άντονι Ρότα ζήτησε συγγνώμη από τους Εβραίους και κατέληξε να παραιτηθεί. Αλλά ο Πολωνός πρεσβευτής, Ουιτόλντ Ντζιέλσκι, δεν το άκουσε έτσι. Απαίτησε συγγνώμη για την προσβολή των 120.000 Πολωνών που σφαγιάστηκαν από τους ακραίους Ουκρανούς εθνικιστές. Ο Πρζέμισλαβ Τσάρνεκ, υπουργός Παιδείας της Πολωνίας, έχει ξεκινήσει τη διαδικασία έκδοσης των πρώην SS.

Σε μια στιγμή, η ουκρανική μπλόφα διαλύθηκε στα μάτια των Πολωνών. Όπως επεσήμανε η Μπεάτα Σίντουο, πρώην πρωθυπουργός του PiS και νυν ευρωβουλευτής, το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια του Άντονι Ρότα, αλλά η στάση του Ουκρανού προέδρου Βολοντιμίρ Ζελένσκι και της αντιπρόεδρου της κυβέρνησης του Καναδά Κρίστια Φρίλαντ (συνεκδότρια της Εγκυκλοπαίδειας της Ουκρανίας). Καμία από αυτές τις προσωπικότητες δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αγνοούσε τι ήταν η «1η Ουκρανική Μεραρχία» της μαύρης μνήμης. Ωστόσο, καμία δεν έδειξε την παραμικρή αμηχανία και δεν προειδοποίησε τον πρωθυπουργό Τζάστιν Τριντώ για το τι συνέβαινε. Αντιθέτως, χειροκροτούσαν με περηφάνια.

Παρεμπιπτόντως, ο τιμημένος Ουκρανός ήρωας δεν ήταν μέλος των στρατευμάτων μάχης των SS. Ανήκε σε μια μονάδα αντιποίνων, με εντολή τη δολοφονία των πληθυσμών που αντιστέκονταν στο Τρίτο Ράιχ.

Πώς λοιπόν να μην θυμόμαστε ότι οι δύο πιο σημαντικές μάχες του ουκρανικού πολέμου έγιναν στη Μαριούπολη και στο Μπαχμούτ; Και οι δύο έγιναν υπό τις διαταγές του στρατιωτικού ηγέτη των ακραίων εθνικιστών, Αντρέι Μπιλέτσκι, γνωστού και ως «Λευκός Φύρερ», με τον οποίο εμφανίστηκε σε ταινία ο πρόεδρος Ζελένσκι μόλις πριν από ένα μήνα.

Ξαφνικά, οι Πολωνοί συνειδητοποίησαν ότι είχαν ενεργήσει βιαστικά, παραχωρώντας καθεστώς παρατηρητή στην Ουκρανία στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών». Είναι προφανές ότι, αν και Εβραίος, ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι βασίζεται στους «σφαγείς των Εβραίων», σύμφωνα με την έκφραση του Ισραηλινού στρατηγού Μπένι Γκαντζ.

Το καναδικό επεισόδιο έρχεται καθώς οι Πολωνοί αγρότες αντιτίθενται στον αθέμιτο ανταγωνισμό από την ουκρανοαμερικανική βιομηχανία τροφίμων. Τρεις πολυεθνικές εταιρείες αγροδιατροφής των ΗΠΑ, η Cargill, η Dupont και η Monsanto, έχουν αγοράσει το ένα τέταρτο της ουκρανικής επικράτειας. Εισάγουν τα δημητριακά και τα κοτόπουλα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ασυναγώνιστες τιμές. Δεν πληρώνουν τους ΓΤΟ σπόρους που τους προσφέρει το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγόρευσε αρχικά την εισαγωγή τους, γνωρίζοντας ότι τα προϊόντα αυτά δεν πληρούσαν τα πρότυπα της Ένωσης, αλλά υπέκυψε στην αμερικανική πίεση. Τρία κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, έχουν θεσπίσει νόμους που τα απαγορεύουν. Ωστόσο, ο πρόεδρος Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι, καθώς αυτά τα κράτη είναι μέλη της ΕΕ, τους επιτέθηκε ενώπιον του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ).

Η γεωργία είναι η κύρια πηγή εισοδήματος της Πολωνίας. Εν μέσω της εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές, το ζήτημα των ουκρανικών εισαγωγών βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων. Το δεξιό κόμμα, η Συνομοσπονδία, αναπτύχθηκε από αυτό. Το PiS θα αναγκαζόταν τότε να σχηματίσει συμμαχία μαζί του για να παραμείνει στην εξουσία. Ο υπουργός Γεωργίας απευθύνθηκε στους Ουκρανούς. Τους είπε ότι μια μήνυση της Πολωνίας στον ΠΟΕ θα έβλαπτε σοβαρά τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Αλλά τίποτα δεν άλλαξε.

Την ίδια στιγμή, ο πολωνικός πληθυσμός στο σύνολό του άρχισε να εξοργίζεται από τη συνεχή ροή Ουκρανών προσφύγων. Ο Πολωνός πρόεδρος, Αντρέι Ντούντα, μίλησε για πιθανό τέλος της βοήθειας προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες, δεδομένης της αντίθεσης που συναντούν τώρα στην κοινή γνώμη. Συνέκρινε την Ουκρανία με μια χώρα που πνίγεται και που αποτελεί κίνδυνο για τον διασώστη της: μερικές φορές ένας πνιγμένος παλεύει με άτακτο τρόπο και σέρνει τον διασώστη του μαζί του.

Τέλος, το μόνο κράτος για το οποίο η Πολωνία έχει ευλάβεια είναι η Αγία Έδρα. Ωστόσο, η Ουκρανία μόλις εξέφρασε έντονα την αντίθεσή της στον Άγιο Πατέρα, τον οποίο κατηγορεί ότι δεν μισεί τη ρωσική κουλτούρα. Με τον τρόπο αυτό, απάλλαξε την Πολωνία από τις δεσμεύσεις της απέναντί του.

Η κυβέρνηση του PiS αποφάσισε τότε να αναβιώσει την υπόθεση του Πσεβόντουφ (Przewodów). Στις 15 Νοεμβρίου 2022, έπεσαν πύραυλοι σε αυτό το πολωνικό χωριό, όχι μακριά από τα ουκρανικά σύνορα, σκοτώνοντας δύο ανθρώπους και καταστρέφοντας αγροτικές εγκαταστάσεις. Αρχικά, αποδίδονταν στη Ρωσία, αλλά φοβούμενες ότι η Πολωνία θα προκαλούσε παγκόσμιο πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποκάλυψαν ότι ήταν Ουκρανοί. Η υπόθεση αποσιωπήθηκε. Η ουκρανική δικαιοσύνη μόλις αποκάλυψε μάλιστα την έρευνά της. Επιβεβαιώνει όσα είπε η Ουάσιγκτον. Ως εκ τούτου, η Πολωνία θα πρέπει να απαιτήσει αποζημιώσεις από την Ουκρανία.

Το καναδικό περιστατικό δεν έχει τελειώσει. Προς το παρόν, ούτε οι Σλοβάκοι ούτε οι Σλοβένοι, που έπεσαν θύματα των SS της Galicia, έχουν λάβει συγνώμες. Επιπλέον, η πολωνο-ουκρανική διαμάχη δεν θα είναι χωρίς συνέπειες. Πρώτα επειδή σήμερα το πολωνικό έδαφος είναι η κύρια βάση διέλευσης για τη δυτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Δεύτερα γιατί θα έχει επιπτώσεις στα κράτη της Βαλτικής, ιδιαίτερα στη Λιθουανία.