Η νέα Μεγάλη Στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών

Είναι σύνηθες στις Ηνωμένες Πολιτείες να πιστεύουν ότι η χώρα δεν έχει πλέον Μεγάλη στρατηγική από του τέλους του Ψυχρού Πολέμου.

Μια μεγάλη στρατηγική είναι ένα όραμα του κόσμου που προσπαθούν να επιβάλουν και την οποία όλες οι διοικήσεις πρέπει να ακολουθούν. Έτσι, αν χάσουν σε ένα συγκεκριμένο θέατρο επιχείρησης, συνεχίζει σε άλλα και καταλήγει σε θρίαμβο.

Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Ουάσιγκτον επέλεξε να ακολουθήσει τις κατευθυντήριες γραμμές που έθεσε ο πρέσβης Τζωρτζ Κήναν στο διάσημο διπλωματικό τηλεγράφημά του. Επρόκειτο να περιγραφεί ο υποτιθέμενος σοβιετικός επεκτατισμός για να δικαιολογηθεί η αναχαίτιση της ΕΣΣΔ (containment). Πράγματι, αν και έχασαν τους πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ, οι Ηνωμένες Πολιτείες τελικά θριάμβεψαν.

Είναι πολύ σπάνιο να καταφέρει κανείς να σχεδιάσει μια μεγάλη στρατηγική, παρότι υπήρχαν άλλες στην ίδια περίοδο, μεταξύ των άλλων με τον Σαρλ Ντε Γκωλ στη Γαλλία.

Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαοκτώ χρόνων, η Ουάσινγκτον κατάφερε σταδιακά να θέσει νέους στόχους και νέες τακτικές για να τους προσεγγίσει.

1991-2001: Περίοδος αβεβαιότητας

Όταν η Σοβιετική Ένωση εξαφανίστηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991, οι Ηνωμένες Πολιτείες του πατέρα Μπους θεώρησαν ότι δεν είχαν πλέον αντίπαλο. Ο νικηφόρος πρόεδρος αποστράτευσε ερήμην ένα εκατομμύριο στρατιώτες και φαντάστηκε έναν κόσμο ειρήνης και ευημερίας. Ελευθέρωσε τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, έτσι ώστε οι καπιταλιστές να μπορούν να πλουτίσουν και, όπως πίστευε, να εμπλουτιστούν με αυτό τον τρόπο και οι συμπολίτες του.

Εντούτοις ο καπιταλισμός δεν είναι ένα πολιτικό σχέδιο, αλλά ένα μέσο για να κερδηθούν χρήματα. Οι μεγάλες αμερικανικές εταιρείες - και όχι το ομοσπονδιακό κράτος - συνενώθηκαν τότε με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (εξ ου και το διάσημο "Ταξίδι στο Νότο" του Ντενγκ Σιαοπούνγκ). Μετέφεραν τις επιχειρήσεις χαμηλής προστιθέμενης αξίας τους από τη Δύση προς την Κίνα, όπου οι εργαζόμενοι δεν ήταν εκπαιδευμένοι, αλλά οι μισθοί ήταν κατά μέσο όρο 20 φορές χαμηλότεροι. Ξεκινούσε η μακρά διαδικασία αποβιομηχανοποίησης της Δύσης.

Για να διαχειριστεί τις διακρατικές του υποθέσεις, το μεγάλο κεφάλαιο μετέφερε τα περιουσιακά στοιχεία του σε χώρες με μειωμένη φορολογία, όπου ανακάλυψε ότι μπορούσε να αποφύγει τις κοινωνικές του ευθύνες. Αυτές οι χώρες, των οποίων η εξευτελιστική φορολογία και διακριτικότητα είναι απαραίτητες για το διεθνές εμπόριο, βρέθηκαν ξαφνικά εμπλεκόμενες σε τεράστια φορολογική βελτιστοποίηση, ακόμη και σε μαζική απάτη, την οποία απολάμβαναν με σιωπή. Ξεκινούσε η βασιλεία των χρηματοοικονομικών επί της Οικονομίας.

Στρατιωτική στρατηγική

Το 2001, ο υπουργός Άμυνας και μόνιμο μέλος της «Κυβέρνησης της Συνέχειας» [1], Ντόναλντ Ράμσφελντ, δημιούργησε ένα Γραφείο του μετασχηματισμού της δύναμης (Office of Force Transformation) το οποίο ανάθεσε στον ναύαρχο Άρθουρ Κ. Σεμπρόουσκι. Ο άνθρωπος, ο οποίος είχε ήδη μηχανογραφήσει τους στρατούς, άλλαξε τότε την αποστολή τους.

Ο κόσμος χωρίς τη Σοβιετική Ένωση είχε γίνει μονοπολικός, δηλαδή δεν κυβερνιόταν πλέον από το Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά μόνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να διατηρήσουν τη δεσπόζουσα θέση τους, έπρεπε να "μοιραστούν τη φωτιά", δηλαδή να χωρίσουν την ανθρωπότητα στα δύο. Από τη μία πλευρά, σταθερά κράτη (τα μέλη της G8 - συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας - και οι σύμμαχοί τους), αφετέρου ο υπόλοιπος κόσμος θεωρημένος ως απλή δεξαμενή φυσικών πόρων. Η Ουάσιγκτον δεν θεωρούσε πλέον αυτή τη πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους ως ζωτικής σημασίας για τον εαυτόν της, αλλά ήθελε να επιβάλει ότι θα ήταν προσιτοί σε σταθερά κράτη μόνο μέσω του εαυτού της. Ως εκ τούτου, ήταν απαραίτητο να καταστραφούν όλες οι κρατικές δομές σε αυτή τη δεξαμενή πόρων, έτσι ώστε κανείς να μην μπορεί ποτέ να αντιταχθεί στη βούληση της πρώτης παγκόσμιας δύναμης ούτε να κάνει τίποτα χωρίς αυτή [2].

Αυτή η στρατηγική εφαρμόστηκε από τότε χωρίς διακοπή. Ξεκίνησε στην ευρύτερη Μέση Ανατολή (Αφγανιστάν, Ιράκ, Λίβανος, Λιβύη, Συρία, Υεμένη). Ωστόσο, σε αντίθεση με ό, τι ανακοινώθηκε από την υπουργό Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον (Pivot to Asia), δεν έχει επεκταθεί προς την Άπω Ανατολή, λόγω της στρατιωτικής ανάπτυξης της Κίνας, αλλά στη λεκάνη της Καραϊβικής (Βενεζουέλα, Νικαράγουα).

Διπλωματική στρατηγική

Το 2012, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ανέλαβε το λάιτ μοτίβ του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και έθεσε ως εθνική προτεραιότητα την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού πετρελαίου και φυσικού αερίου με υδραυλική ρηγμάτωση (fracking). Μέσα σε λίγα χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν τις επενδύσεις τους και έγιναν ο μεγαλύτερος παραγωγός υδρογονανθράκων στον κόσμο, αντιστρέφοντας τα πρότυπα των διεθνών σχέσεων. Το 2018, ο πρώην διευθυντής του διεθνούς κατασκευαστή πετρελαϊκού εξοπλισμού Sentry international, Mike Pompeo, έγινε διευθυντής της CIA και μετά υπουργός Εξωτερικών. Δημιούργησε το Γραφείο Ενεργειακών Πόρων (Bureau of Energy Resources), το οποίο ανέθεσε στον Francis Fannon. Ήταν το αντίστοιχο του γραφείου μετασχηματισμού των δυνάμεων του Πενταγώνου. θεσμοποίησε μια πολιτική που επικεντρώνεται αποκλειστικά στον έλεγχο της παγκόσμιας αγοράς υδρογονανθράκων [3]. Γι ’αυτό φαντάστηκε ένα νέο είδος συμμαχίας όπως εκείνη της περιοχής του Ινδο-Ειρηνικού, ελεύθερη και ανοικτή (Free and Open Indo-Pacific). Δεν πρόκειται πλέον για τη δημιουργία στρατιωτικών συνασπισμών, όπως οι Quads, αλλά να οργανώνονται αυτές οι συμμαχίες γύρω από στόχους οικονομικής ανάπτυξης με βάση την εγγυημένη πρόσβαση σε πηγές ενέργειας.

Αυτή η ιδέα ολοκληρώνεται στη στρατηγική Rumsfeld / Cebrowski: δεν πρόκειται για οικειοποίηση των υδρογονανθράκων από τον υπόλοιπο κόσμο (η Ουάσιγκτον δεν τους χρειάζεται πλέον), αλλά για τον προσδιορισμό του ποιος θα μπορέσει να τους έχει για την ανάπτυξη του και ποιος θα στερηθεί απ’ αυτούς. Πρόκειται για πλήρες σπάσιμο του δόγματος της έλλειψης πετρελαίου που προωθήθηκε από το Rockefeller και το Club της Ρώμης από της δεκαετίας του 1960, στη συνέχεια από την Εθνική Ομάδα Ανάπτυξης Ενεργειακής Πολιτικής (National Energy Policy Development Group) του Αντιπροέδρου Ντικ Τσένι. Από τώρα και στο εξής, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμούν ότι, όχι μόνο δεν έχει εξαφανιστεί το πετρέλαιο, αλλά παρά τη δραστική αύξηση της ζήτησης, η ανθρωπότητα το διαθέτει για τουλάχιστον έναν αιώνα.

Κάτω από μια ποικιλία προθέσεων, ο Pompeo μόλις μπλοκάρισε την πρόσβαση του Ιράν στην παγκόσμια αγορά, στη συνέχεια της Βενεζουέλας, και τελικά θα διατηρήσει στρατεύματα στην ανατολική Συρία για να αποτρέψει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων που ανακαλύφθηκαν εκεί [4]. Παράλληλα, πιέζει την Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκαταλείψει το ρωσικό αγωγό φυσικού αερίου Nord Steam 2 και την Τουρκία να εγκαταλείψει το Turkish Stream.

Εμπορική στρατηγική

Το 2017, ο πρόεδρος Donald Trump επιχειρεί να επαναπατριστεί μέρος των αμερικανικών μεταταγμένων θέσεων εργασίας στην Ασία και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με τη συμβουλή του αριστερού οικονομολόγου Peter Navarro [5], έθεσε τέρμα στην εταιρική σχέση μεταξύ των χωρών του Ειρηνικού και επαναδιαπραγματεύτηκε τη συμφωνία ελευθέρων συναλλαγών στη Βόρεια Αμερική. Ταυτόχρονα, θέσπισε τελωνιακά τέλη για τα γερμανικά αυτοκίνητα και τα περισσότερα κινεζικά προϊόντα. Ολοκλήρωσε το σύνολο με μια φορολογική μεταρρύθμιση που ενθαρρύνει τον επαναπατρισμό των κεφαλαίων. Αυτή η πολιτική έχει ήδη συμβάλει στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου και στην τόνωση της απασχόλησης.

Ο μηχανισμός είναι πλέον πλήρης από στρατιωτικό, οικονομικό και διπλωματικό επίπεδο. Κάθε πλαίσιο αρθρώνεται στο άλλο. Ό καθείς ξέρει τι να κάνει.

Το κύριο πλεονέκτημα αυτής της νέας μεγάλης στρατηγικής είναι ότι δεν έχει γίνει κατανοητή από τις ελίτ του υπόλοιπου κόσμου. Η Ουάσινγκτον, ως εκ τούτω, έχει το πλεονέκτημα της έκπληξης, ενισχυμένη από τη σκόπιμα χαοτική επικοινωνία του Donald Trump. Αν κοιτάξουμε τα γεγονότα και όχι τα προεδρικά τούιτ, βλέπουμε την προέλαση των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τη διπλή περίοδο αβεβαιότητας των προέδρων Κλίντον και Ομπάμα.