Τα προσωρινά μέτρα του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης

Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υπό την προεδρία της Αμερικανίδας Τζόαν Ντόναχιου, πρώην αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, εξέδωσε συντηρητική εντολή για την περίπτωση μεταξύ Νοτίου Αφρικής και Ισραήλ. Χωρίς έκπληξή, το Δικαστήριο έλαβε ακριβώς την απόφαση που αντιστοιχεί στη θέση των ΗΠΑ: το Ισραήλ πρέπει να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψει μια γενοκτονία, συνεχίζοντας ταυτόχρονα τον πόλεμό του εναντίον της Χαμάς.

Η διεθνής δικαιοσύνη βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα

Το Δικαστήριο αποτελεί έμβρυο διεθνούς δικαιοσύνης στο κόρφο των Ηνωμένων Εθνών. Αντικαθιστά το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης, το οποίο ιδρύθηκε στην 1922, στο πλαίσιο της Κοινωνίας των Εθνών. Επομένως, το σύστημα αυτό μετρά μόλις έναν αιώνα. Έχει ως στόχο να εξασφαλίσει ότι κάθε κράτος υλοποιεί τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει. Ωστόσο, οι Αγγλοσάξονες, οι οποίοι δέχτηκαν αυτό το δικαστήριο το 1945, αναζητούν από το 1942, όχι να εφαρμόσουν το διεθνές δίκαιο, αλλά να εγκαθιδρύσουν τη διακυβέρνησή τους στον κόσμο. Κατά την υπογραφή του Χάρτη του Ατλαντικού, ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φράνκλιν Ντελέινο Ρούζβελτ είχαν υποστηρίξει, εξ ονόματος των κρατών τους, ότι μόνο οι ίδιοι θα έπρεπε να αποφασίσουν για τις διαφορές μεταξύ των κρατών στον μεταπολεμικό κόσμο. Αυτή είναι η αρχική αιτία του Ψυχρού Πολέμου και των σημερινών συγκρούσεων.

Ως εκ τούτου, αντίθετα προς την αντίληψή μας, το Διεθνές Δικαστήριο δεν είναι μια ώριμη δικαιοδοσία, αλλά ένα πεδίο μάχης όπου το αγγλοσαξονικό μονοπολικό σχέδιο του κόσμου έρχεται αντιμέτωπο με το πολυπολικό των περισσότερων άλλων κρατών. Με αυτό τον τρόπο πρέπει εμείς να ερμηνεύσουμε το διάταγμα για τη σφαγή της Γάζας.

Το μόνο μέσο άσκησης πιέσεως στις κυβερνήσεις που διαθέτει το Δικαστήριο δεν είναι ένας στρατός, αλλά η κοινή γνώμη κάθε χώρας. Καμία κυβέρνηση δεν δέχεται την ιδέα να παρουσιαστεί στο λαό της ως εγκληματική. Είναι, επομένως σημαντικό να κατανοήσετε τις αποφάσεις τους.

Οι δικαστές πρέπει να μιλούν σύμφωνα με το Δίκαιο, αλλά δεν είναι τόσο ανεξάρτητοι

Οι δεκαπέντε μόνιμοι δικαστές του Δικαστηρίου προτείνονται από τη ίδια την κυβέρνηση τους και εκλέγονται από όλα τα κράτη του ΟΗΕ. Πρέπει να έχουν νομικό σκεπτικό για να δικαιολογούν τις αποφάσεις τους. Ωστόσο, οι τελευταίες αντικατοπτρίζουν γενικά τις εθνικές προκαταλήψεις τους. Είναι πολύ σπάνιο δικαστές που επιλέγονται από τη κυβέρνηση τους να εκφραστούν εναντίον της. Περαιτέρω, δύο επιπλέον δικαστές διορίζονται από τα δύο μέρη της σύγκρουσης. Έρχονται να υπερασπιστούν τη χώρα τους και αναζητούν νομικά επιχειρήματα για να υποστηρίξουν την αγόρευση τους.

Θυμάμαι, εξάλλου ότι, όταν συμβούλευα τον Μουαμάρ Καντάφι, η διαφθορά των διεθνών δικαστών ήταν διαβόητη. Στο πλαίσιο μιας δίκης για τη νομιμότητα του πολέμου του ΝΑΤΟ εναντίον του λαού του, ο Λίβυος οδηγός είχε δώσει την εντολή να αποζημιωθούν τα «δώρα» που έλαβαν οι διεθνείς δικαστές προσφέροντάς τους ισοδύναμα ποσά.

Στην περίπτωση που μας απασχολεί, μόνο δύο δικαστές ψήφισαν κατά όλων ή ορισμένων αποφάσεων του Δικαστηρίου.

Φυσικά, ένας ad hoc δικαστής εκπροσωπεί το Ισραήλ, ο Αχαρόν Μπάρακ. Συμμετείχε στις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ στο πλευρό του ρεβιζιονιστή σιωνιστή Μεναχέμ Μπέγκιν. Όταν ήταν πρόεδρος του Αρείου Πάγου, ερμήνευσε τους βασικούς νόμους έτσι ώστε να αποκτήσει την εξουσία να λογοκρίνει τη Κνεσέτ· ένα απίθανο σύστημα με το οποίο κατασκευάστηκε η Ισραηλινή δημοκρατία και το οποίο ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου προσπαθεί να ανατρέψει. Στις δικαστικές αποφάσεις του υπερασπίστηκε με συνέπεια τα συμφέροντα του Ισραήλ έναντι των Παλαιστίνιων, για παράδειγμα, απαγόρευσε στους τελευταίους να υποβάλλουν καταγγελίες για αποζημιώσεις για ζημιές ή βλάβες που τους προκάλεσαν οι IDF (οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ). Πράγματι, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν κάνεις ομελέτα χωρίς να σπάσει αυγά και η εξέταση αυτών των καταστάσεων θα ανάγκαζε τους IDF να αποκαλύψουν εμπιστευτικές λεπτομέρειες των δραστηριοτήτων τους. Επίσης είναι αυτός που, σύμφωνα με τον ισραηλινό δίκαιο, ενέκρινε την κατασκευή του «Διαχωριστικού Τείχους» το οποίο το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είχε κηρύξει παράνομη.
Αντιτάχθηκε σε τέσσερα από τα έξι συντηρητικά προσωρινά μέτρα. Αντιτάχθηκε στη γενική διαταγή να ληφθούν όλα τα μέτρα για να εμποδίσουν την διεξαγωγή μιας γενοκτονίας καθώς και στην διατήρηση δυνητικών αποδεικτικών στοιχείων για πράξεις γενοκτονίας και σε εκείνη που θεσμοθετεί μια έκθεση από το Ισραήλ σχετικά με τις μεθόδους του. Αντιτάχθηκε σε κάθε περιορισμό της δράσης των IDF. Ωστόσο, συμφώνησε το Ισραήλ να εμποδίσει τους πολιτικούς του να καλέσουν σε γενοκτονία και δέχτηκε το Ισραήλ να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστινίους.

Ο άλλος δικαστής που αντιτάχθηκε στο δικαστήριο ήταν η Τζούλια Σεμπουτίντε από την Ουγκάντα. Για εκείνη, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση είναι πολιτική και δεν μπορεί να δικαστεί από δικαστήριο. Πάνω απ’ όλα, οι πράξεις που φέρεται να διέπραξε το Ισραήλ δεν συνοδεύονται από πρόθεση γενοκτονίας, η Νότια Αφρική δεν απέδειξε ότι τα ζητούμενα προσωρινά μέτρα είναι αναγκαία. Τέλος, δεδομένου ότι η Χαμάς δεν είναι διάδικος στην παρούσα διαδικασία, θα ήταν μη-ρεαλιστικό να επιβάλλονται όρια σε μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές, αλλά όχι στην άλλο.
Ας επισημαίνουμε, κατ’ αρχάς, ότι ουδείς ζήτησε από το Δικαστήριο να αποφανθεί επί της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης και ότι το διεθνές δίκαιο δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική. Μετά, ας σημειώσουμε ότι η Νότιος Αφρική φρόντισε προσεκτικά να μη κατηγορήσει το Ισραήλ για γενοκτονική πρόθεση, αλλά ανάφερε επαρκώς δηλώσεις γενοκτονίας από ισραηλινούς ηγέτες που καλούν σε δράση για να ζητήσει προσωρινά μέτρα· ένα επιχείρημα που ο ισραηλινός δικαστής θεώρησε βάσιμο. Τέλος, ας έρθουμε στο τελευταίο σημείο: η απουσία της Χαμάς από τη διαδικασία δεν μπορεί να επιτρέψει στο Ισραήλ να διαπράξει γενοκτονίας.
Η θέση της Τζούλια Σεμπουτίντε θέτει υπό αμφισβήτηση τις προηγούμενες θέσεις της στο Ειδικό Δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε. Ο Αντόνια Αγιεμπάρε, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ουγκάντα στα Ηνωμένα Έθνη, δήλωσε: «Η απόφαση της δικαστή Σεμπουτίντε ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης δεν εκπροσωπεί το θέση της κυβέρνησης της Ουγκάντα για την κατάσταση στην Παλαιστίνη (...) Έχει ήδη καταψηφίσει την υπόθεση της Ουγκάντα κατά της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (ΛΔΚ)».
Το γεγονός ότι η συλλογιστική της δικαστή Σεμπουτίντε είναι δυσνόητη και ότι αποκηρύχθηκε από την ίδια την κυβέρνηση της αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να ήταν διεφθαρμένη.

Το Δικαστήριο δεν αποφάνθηκε επί των άλλων αιτημάτων της Νοτίου Αφρικής, τα οποία δεν θα μπορούσαν να ληφθούν επειγόντως, αλλά μόνο επί της ουσίας: αποζημιώσεις για τα παλαιστινιακά θύματα και καταδίκη ατόμων από το Ισραήλ που είναι ένοχα για γενοκτονία. Πάνω απ’ όλα, δεν είπε ότι «Το ισραηλινό κράτος πρέπει να αναστείλει αμέσως τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις στο εσωτερικό και κατά της Γάζας».

Αυτό το διάταγμα είναι συνεπές με εκείνο στην υπόθεση Γκάμπια κατά Μιανμάρ. Προβλέπει τα ίδια προσωρινά μέτρα για τον τερματισμό της γενοκτονίας των Ροχίνγκας. Αλλά δεν μπορεί να συγκριθεί με την υπόθεση Ουκρανία κατά Ρωσικής Ομοσπονδίας στον βαθμό που η τελευταία δεν σχετίζεται με γενοκτονία των Ουκρανών από τους Ρώσους, αλλά για τη χρήση από τη Ρωσία του επιχειρήματος μιας γενοκτονίας που διέπραξε η Ουκρανία εναντίον του ίδιου του ρωσόφωνου πληθυσμού της.

Η προσωρινή διαταγή δεν προδικάζει την απόφαση επί της ουσίας

Η απόφαση του Δικαστηρίου δεν επιβάλλεται μόνο στο Ισραήλ και την Νότια Αφρική, αλλά και στα άλλα 151 κράτη που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας. Ανάλογα με την κατάστασή τους, κάθε κράτος υποχρεούται να ενταχθεί στα ασφαλιστικά μέτρα. Μερικά θα μπορούσαν να το ερμηνεύσουν ως δικαιολογία για εμπάργκο σε όλα τα όπλα· ή απαγορεύοντας στους πολίτες με διπλή υπηκοότητα να συμμετάσχουν σε αυτόν τον δυνητικά γενοκτονικό πόλεμο.

Η Αλγερία έχει ήδη ζητήσει συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 31 Ιανουαρίου, προκειμένου να αποσαφηνιστούν τα εκτελεστά αποτελέσματα της διαταγής του δικαστηρίου. Είναι, φυσικά, απίθανο να απειληθεί το Ισραήλ με στρατιωτική επέμβαση. Αλλά θα μπορούσε να αποφασιστεί ένα εμπάργκο όπλων, για παράδειγμα.

Η διαταγή αυτή θα παραπεμφθεί σε κάθε περίπτωση σε άλλα δικαστήρια σύμφωνα με το αγγλοσαξονικό δίκαιο. Έτσι, υπάρχει ήδη μια περίπτωση, η Defense for Children International κατά των Τζο Μπάιντεν, Άντονι Μπλίνκεν και Λόιντ Όστιν, στο Περιφερειακό Δικαστήριο της Βόρειας Καλιφόρνιας και μια άλλη στο Λονδίνο, η Global Legal Action Network κατά της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου. Και οι δύο ξεκινούν με την αρχή ότι η παράδοση όπλων στο Ισραήλ αυτή τη στιγμή αποτελεί συμμετοχή στη σφαγή στη Γάζα. Τώρα, οι περιπτώσεις αυτές έχουν την ευκαιρία να ευημερήσουν.

Θα μπορούσε επίσης να παραπεμφθεί ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το οποίο θα μπορούσε να οδηγηθεί στη δίκη ορισμένων Ισραηλινών ηγετών. Μερικά κράτη το έχουν ήδη κάνει.

Κατά τα άλλα, η διαταγή αυτή δεν είναι παρά μόνο προληπτική μέχρι την έκδοση απόφασης επί της ουσίας. Ωστόσο, δεν πρέπει να ονειρευόμαστε: το Δικαστήριο μπορεί να διαφύγει και να δηλώνει αναρμόδιο. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα υπάρξει ποτέ ετυμηγορία εις βάθος και τα ασφαλιστικά μέτρα θα παύσουν να ισχύουν.

Αυτό είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα. Ωστόσο, το ίδιο το Δικαστήριο έχει ήδη αποκλείσει το επιχείρημα ότι οι προηγούμενες προσεγγίσεις της Νότιας Αφρικής προς το Ισραήλ δεν θα του έδινε χρόνο να απαντήσει. Θα μπορούσε ακόμα να διαλέγεται σχολαστικότητα σχετικά με την «πρόθεση γενοκτονίας». Σε περίπτωση που η καταγγελία θα κριθεί μη αποδεκτή, η σφαγή θα μπορούσε να συνεχιστεί.

Δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα προς το Διεθνές Δίκαιο, αλλά απέχει ακόμη πολύ από το ζητούμενο.