De opstand van Jevgeni Prigozjin

Kan de "couppoging" van Jevgeni Prigozjin het tij keren in Oekraïne? Dat is de wens van de NAVO, die op deze opstand heeft gehoopt en haar slapende agenten in Rusland wekte. Het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten wilden eindelijk de opdeling van het land tot stand brengen die ze in 1991 niet hadden kunnen voltooien [1].

De oprichting van private militaire bedrijven (PMC’s), waaronder de Wagner Group, was een idee dat werd gesteund door president Vladimir Poetin om nieuwe vormen van bevelvoering te testen om de beste te selecteren en te implementeren in het leger. In slechts een paar jaar tijd hebben deze bedrijven veel verschillende methoden getest en vaak hun effectiviteit bewezen. Het was nu tijd om de herstructurering van het Russische leger te voltooien door deze groepen te ontbinden en hun strijdkrachten in het reguliere leger te integreren [2]. President Poetin had hiervooreen deadline gesteld: 1 juli. Vorige maand stuurde het Ministerie van Defensie ontwerpcontracten naar de verschillende particuliere militaire bedrijven om hun inlijving te plannen. Maar de Wagner Group weigerde te reageren en Jevgeni Prigozjin voerde zijn beledigingen aan het adres van de minister en de stafchef op.

Het is belangrijk om te begrijpen wat hier aan de hand is: Ruslands oprichting van private militaire bedrijven is het equivalent van wat de Verenigde Staten deden onder minister van Defensie Donald Rumsfeld, toen het het gebruik van PMC’s in de marge van het Pentagon uitbreidde. In het begin werkte het, maar deze bedrijven werkten ook voor de CIA en de mix van genres leidde tot opeenvolgende rampen. Toen ze uitsluitend voor het Pentagon werkten, spraken hun directeuren zich in het openbaar uit, zoals Erik Prince van Blackwater. Maar ze namen nooit stelling tegen de minister van Defensie of de voorzitter van de Joint Chiefs of Staff.

Overigens zijn noch de Amerikaanse soldaten van Blackwater, noch de Russen van Wagner huurlingen. Ze vechten voor hun land en worden betaald om buitensporige risico’s te nemen die van gewone soldaten niet gevraagd kunnen worden. Daarentegen vechten huurlingen voor geld onder het bevel van een buitenlandse mogendheid.

Het feit dat het hoofd van een particulier militair bedrijf twee maanden lang opruiende video’s publiceerde over de leiders van reguliere legers, en dan ook nog midden in een militaire operatie, zou in geen enkele staat getolereerd worden. Maar dat was precies zoals het ging met Jevgeni Prigozjin in Rusland. De correspondenten die we de afgelopen twee maanden interviewden, dachten allemaal dat het Kremlin hem zijn gang liet gaan om de aandacht van het Westen te trekken en de reorganisatie van de reguliere legers voor hen te verbergen. Sommigen begonnen met hun ogen te rollen toen, in maart, Prigozjin werd genoemd als kandidaat voor het presidentschap van Oekraine: had de zwendelaar zijn gevoel voor verhoudingen verloren?

Westerse inlichtingendiensten richtten zich sinds het begin van de militaire operaties in Oekraïne op Jevgeni Prigozjin. Op 18 maart onthulden ze duizend documenten over zijn activiteiten [3]. Het doel was het netwerk van bedrijven bloot te leggen dat hij had opgezet om geloofwaardigheid te verlenen aan de beschuldiging dat Rusland geen antikoloniale mogendheid is omdat Wagner Afrika plundert. Maar uiteindelijk tonen deze documenten aan dat Prigozhin een misdadiger is, niet dat hij steelt van de landen waarmee hij samenwerkt.

Hij was betrokken bij de corruptiebestrijding binnen de Russische strijdkrachten, maar dat weerhield hem er niet van om corruptie buiten de legers te ontwikkelen. Het is mogelijk dat het Westen dankzij deze onderzoeken een mogelijkheid heeft gevonden om hem te manipuleren. De man is zowel een patriot als een bewezen oplichter, veroordeeld in de Sovjet-Unie. We weten het niet en we zullen het pas te weten komen als de zaak voorbij is.

Feit blijft dat Jevgeni Prigozjin een onderneming is begonnen die de oligarchen uit de Jeltsin-periode waardig is. Hij beweert dat de minister van Defensie, de onbetrouwbare Sergej Choïgou, naar Rostov aan de Don is gegaan om toezicht te houden op het bombarderen van de troepen van Wagner. Hij beschuldigt hem ervan duizenden van zijn mannen te hebben vermoord. Uiteindelijk verliet hij het front en kwam ook naar Rostov aan de Don om bezit te nemen van het hoofdkwartier van de reguliere legers. Hij kondigde aan dat hij met 25.000 man naar Moskou zou marcheren om af te rekenen met de minister van Defensie en de stafchef.

In zijn laatste video zegt hij: "We waren bereid om concessies te doen aan het ministerie van Defensie, om onze wapens in te leveren, om een oplossing te vinden voor hoe we het land zouden blijven verdedigen (...) Vandaag lanceerden ze raketaanvallen op onze kampen. Veel soldaten zijn omgekomen. We zullen beslissen hoe we op deze gruweldaad zullen reageren. De volgende ronde is aan ons. Dit monster [de minister van Defensie] zal worden gearresteerd.

Wagner beschikt dan wel over 25.000 man, maar niet alleen aan het Oekraïense front. Velen zijn gestationeerd in Azië en Afrika. Bovendien heeft hij ook vliegtuigen, maar zijn luchtmacht is ontoereikend in vergelijking met die van de reguliere legers, en zijn colonne zou gebombardeerd worden zonder dat hij die had kunnen beschermen.

In minder dan een dag hebben alle autoriteiten in de Russische Federatie hun trouw aan het Kremlin hernieuwd. President Vladimir Poetin sprak op televisie. Hij herinnerde aan het precedent van 1917, toen Lenin het tsaristische Rusland terugtrok uit de Eerste Wereldoorlog toen het dicht bij de overwinning was. Hij riep iedereen op om zijn verantwoordelijkheid te nemen en het vaderland te dienen in plaats van persoonlijke avonturen.

Tijdens zijn toespraak prees Vladimir Poetin de moed van de soldaten van Wagner, van wie velen voor hun land waren gestorven. Hij hield hen niet verantwoordelijk voor de situatie, maar vroeg hen om hun leider niet te volgen tegen de staat en bijgevolg tegen het volk.

Ter afsluiting van zijn korte toespraak tot de natie zei president Vladimir Poetin: "We zullen redden wat ons dierbaar en heilig is. We zullen alle beproevingen overwinnen, we zullen nog sterker worden".

Deze toespraak werd keer op keer uitgezonden op de Russische televisie en gaf een dramatisch beeld van de situatie.

De procureur-generaal van de Russische Federatie heeft een onderzoek geopend tegen Prigozjin wegens "het organiseren van een gewapende opstand".

De Oekraïense autoriteiten lanceerden een oproep op sociale netwerken aan de Wit-Russische oppositie om gebruik te maken van de Russische wanorde, in opstand te komen en president Alexander Loekasjenko af te zetten [4].

De Russische geheime dienst, die vanaf het begin alle hoofdrolspelers had geobserveerd en zich op de achtergrond had gehouden, liet de verraders die in Wit-Rusland en Rusland waren ontmaskerd op heterdaad arresteren.

Later die dag nam de Wit-Russische president, Alexandre Loukachenko, die was gebeld door zijn Russische tegenhanger, contact op met Jevgeni Prigozjin en haalde hem over om zijn plannen te laten varen en zijn troepen terug naar het front te brengen. Vladimir Poetin gaf zijn woord dat hij de overeenkomst zou respecteren die door de rebel was ondertekend. Prigozjin kondigde aan dat hij de omverwerping van Shoïgu en Gerasimov opgaf.

Einde verhaal.

Eerste punt: er is nooit een couppoging geweest. Wagner was niet in staat om Moskou in te nemen en Prigozjin heeft president Poetin nooit letterlijk aangevallen. Poetin heeft hem van een dergelijke aanval nooit beschuldigd, maar wel van "een steek in de rug" tegen de Russische troepen in Oekraïne.

Ten tweede is dit ook geen "muiterij". Wagner rapporteert niet aan de minister van Defensie, maar rechtstreeks aan de president. Prigozhin rebelleerde tegen hem en hem alleen. Zijn enige eis was om onafhankelijk te blijven van de reguliere legers. Hoewel hij bereid was om zijn militaire activiteiten op te geven, klampt hij zich vast aan de aanverwante bedrijven die hij heeft ontwikkeld in alle operatiegebieden waar hij aanwezig is. De man is, zoals we al zeiden, zowel een patriot als een oplichter.

Derde punt: in de woorden van president Poetin is dit een geval van "gewapende rebellie" en " verlaten van de post". Wagner verliet het front, maar de Oekraïners durfden of konden het deel van het front dat hij had verlaten niet aanvallen. Niets is voor Russen zo verachtelijk als verdedigers die hun positie verlaten. Daarom had Prigozhin de dag ervoor een video uitgezonden waarin hij beweerde dat Kiev de Donbass de afgelopen acht jaar niet had gebombardeerd, waarmee hij schaamteloos de waarnemingen van de OVSE en de VN-Veiligheidsraad tegensprak. Helaas voor hem kunnen de Russen er ook niet tegen dat hun goede trouw in twijfel wordt getrokken.

Op dit punt is het vermeldenswaard dat Prigozjin niemand heeft gedood in zijn opstand tegen president Poetin. Zijn troepen trokken Rostov aan de Don binnen zonder enige weerstand te ondervinden. Reguliere Russische troepen vielen het hoofdkwartier van Wagner in Sint-Petersburg niet aan. Prigozjins mannen marcheerden niet naar Moskou. Het Ministerie van Defensie heeft blijkbaar geen enkele raket afgevuurd op Wagners soldaten. De officier van justitie heeft de zaak van rebellie gesloten. De militieleden van Wagner die niet deelnamen aan de opstand werden onmiddellijk opgenomen in het reguliere leger. Drie eenheden keerden terug naar het front. Over het lot van militieleden die wel aan de opstand hebben deelgenomen, wordt van geval tot geval beslist.

Al met al is de staat niet verzwakt. De twee winnaars zijn de Russische Federatie en Wit-Rusland. In de ogen van de Russen was de hele zaak grotendeels in scène gezet: men was getuige van een dreigende opstand die onmiddellijk weer verdween. Het enige wat ervan zal overblijven is het in twijfel trekken van de kwaliteit van de legerleiding; een hardnekkig idee ondanks het vertrouwen van de bevolking in de opofferingsgezindheid van haar soldaten.

Na deze opmerkelijke episode sprak president Poetin opnieuw op televisie. Hij prees nogmaals de Wagner-strijders en riep hen op zich aan te sluiten bij de reguliere legers of de geheime diensten of andere veiligheidstroepen. Hij gaf hen ook de keuze om naar huis terug te keren of zich bij Prigozhin in Wit-Rusland aan te sluiten.

Allerlei hypotheses doen de ronde op Russische sociale netwerken. De meest verrassende is dat Wagner niet in opstand kon komen en naar de hoofdstad kon marcheren zonder de hulp van het ministerie van Defensie, dat hem van brandstof voorzag.

De komende weken zou de laatste fase in de transformatie van het Russische leger moeten aanbreken. Het is allerminst zeker dat degenen die gisteren met elkaar slaags raakten tegenstanders zullen blijken te zijn.